Përmbajtja e dilemës:
Ka njerëz që pretendojnë se ekziston kontradiktë mes urdhërimit të Islamit për xhihad dhe shpalljes së tij se njeh lirinë e besimit. Ata shtrojnë pyetjen: Si mund të pajtohet urdhri për të luftuar idhujtarët dhe ata që u është dhënë Libri, me qëllim që t’i futin në Islam, me fjalën e Allahut të Lartësuar: “Nuk ka dhunë në fe.” (El-Bekare: 256)?!
Rrëzimi dilemës:
1) Thirrja në Islam bazohet te këshilla dhe përkujtimi, jo te urdhërimi me detyrim. Ajo zhvillohet brenda kuadrit të zgjedhjes së lirë dhe marrjes së vendimit me vullnetin e vetë personit. Islami i ka obliguar pasuesve të tij që t’i thërrasin të tjerët me urtësi dhe fjalë të mira, dhe ka vendosur si parim se: “Nuk ka dhunë në fe.”
2) Nuk ka kontradiktë mes lirisë së besimit dhe urdhrit për xhihad; sepse Islami e ka garantuar lirinë e besimit për të gjithë. Megjithatë, ai ka urdhëruar të luftohen armiqtë që shfaqin armiqësi të hapur ndaj myslimanëve dhe që presin rastin për t’i sulmuar ata, siç thotë Allahu: “Ata që ju luftojnë juve.”
Për këtë arsye, Islami e ka ndaluar vrasjen e grave, fëmijëve dhe pleqve, madje ka ndaluar edhe vrasjen e klerikëve të feve të tjera, përderisa ata nuk marrin pjesë në luftë kundër myslimanëve dhe qëndrojnë të veçuar në tempujt e tyre.
Nëse parimi i lirisë së besimit, nuk do të ishte pjesë e parimeve islame, vrasja e klerikëve do të ishte urdhëruar që në fillim të luftës, para të tjerëve.
Shtjellim:
E para: Thirrja në Islam bazohet te këshilla dhe përkujtimi, jo te urdhërimi me detyrim:
Allahu i Lartësuar thotë në Librin e Tij Fisnik: “Në të vërtetë, Ne i kemi nderuar bijtë e Ademit: ua kemi bërë të mundur që të udhëtojnë në tokë dhe në det, u kemi dhënë ushqime të mira e të lejuara dhe i kemi ngritur lart mbi shumë prej atyre që kemi krijuar..” (el-Isra: 70)
Allahu e nderoi njeriun dhe e dalloi nga të gjitha krijesat e tjera, duke e pajisur me intelekt, me anë të të cilit ai dallon të mirën nga e keqja. Pastaj, Ai i dha atij aftësinë për të zgjedhur dhe aftësinë për të marrë vendime sipas dëshirës së vet, pa asnjë detyrim të jashtëm, që do t’ia privonte lirinë e zgjedhjes.
Kjo liri për të cilën po flasim është themeli i përgjegjësisë fetare (teklifit), e cila bazohet në parimin e sprovës. Kjo sprovë është themeli i domosdoshëm që njeriu të meritojë shpërblim ose ndëshkim. Meqë kjo sprovë nuk mund të realizohet, veçse në një klimë lirie -pra nëse njeriu ka mundësinë të përgjigjet ose jo ndaj detyrimeve hyjnore – atëherë në Islam nuk ekziston ndonjë detyrim që bazohet në imponim apo shtrëngim.[1]
Prandaj, detyra e predikuesit islam për tek Allahu, është të ndërgjegjësojë njerëzit për identitetin e tyre dhe për përgjegjësitë që ata kanë ndaj Zotit, si në aspektin e besimit, ashtu edhe në sjellje dhe më pas t’i lërë ata të lirë të marrin çfarëdo vendimi të duan, që t’i përgjigjen ose jo këtij urdhri hyjnor. Gjithashtu, ata duhet të paralajmërohen për pasojat që këto zgjedhje mund të sjellin, për shpërblimin apo ndëshkimin hyjnor.
Nëse ata do të detyroheshin me forcë për t’iu bindur urdhrave të besimit apo sjelljes, dhe do të shtyheshin drejt tyre pa zgjedhje të lirë, atëherë do të humbiste vetë kuptimi i sprovës në përgjegjësinë që Allahu ua ka ngarkuar, dhe nuk do të meritonin asnjë shpërblim për diçka që iu imponua, gjë që bie ndesh me vetë parimin mbi të cilin është ndërtuar përgjegjësia fetare.
Shpallja hyjnore i mëson thirrësit në Islam -me Profetin Muhamed ﷺ në krye të tyre- këtë të vërtetë madhore, dhe u tregon atyre rrugën që duhet të ndjekin në thirrjen dhe udhëzimin e njerëzve drejt së vërtetës që duhet pasuar.
Dëshmia më e madhe për këtë gjendet në ajetet e mëposhtme, ku Allahu i Lartësuar thotë: “Dhe thuaj: “E vërteta është nga Zoti juaj. Kush të dojë, le të besojë e kush të dojë, le të mohojë.” Ne kemi përgatitur për mohuesit keqbërës një zjarr, që do t’i rrethojë nga të gjitha anët (si çadra).” (El-Kehf: 29)
Dhe thotë: “Nuk ka dhunë në fe. U bë e qartë e drejta nga e shtrembra.” (El-Bekare: 256)
Dhe gjithashtu thotë: “Dhe thuaju atyre që nuk besojnë: “Ju bëni, çfarë të mundni, edhe ne do të bëjmë, çfarë të mundim.” (Hud: 121–122)
Në këto ajete dhe të tjera si këto, Allahu e urdhëron Profetin e Tij dhe ata që janë me të, si edhe të gjithë predikuesit e Tij, që t’i paralajmërojnë njerëzit për detyrimet që Allahu ua ka ngarkuar dhe për shpërblimin ose ndëshkimin që i pret në jetën tjetër. Por në të njëjtën kohë, Ai i urdhëron që t’i lënë njerëzit të lirë të zgjedhin çfarë të duan, në mënyrë që detyrimi hyjnor të mos kthehet në një imponim hyjnor të paracaktuar, ku nuk ka as liri e as zgjedhje, dhe kështu do të humbiste dallimi mes mënyrës së komunikimit të Allahut me robërit e Tij, nëpërmjet kuptimit dhe përgjegjësisë, dhe mënyrës se si Ai urdhëron pjesën tjetër të krijesave përmes paracaktimit dhe imponimit.[2]
Vërtet, Islami erdhi duke shpallur këtë parim të madh dhe të lartë: “Nuk ka dhunë në fe. U bë e qartë e drejta nga e shtrembra.” (El-Bekare: 256)
Në këtë parim shfaqet qartë nderimi që Allahu i ka bërë njeriut, respekti për vullnetin, mendimin dhe ndjenjat e tij, dhe lënia e çështjes së udhëzimit apo humbjes, në sferën e besimit, në dorën e vetë individit
Njeriu bart përgjegjësinë për veprat e tij dhe do të japë llogari vetë për to. Kjo është tipari më thelbësor i lirisë njerëzore -një liri që në shekullin e XX i është mohuar njeriut nga ideologji të dhunshme dhe sisteme poshtëruese, të cilat nuk i lejojnë kësaj qenieje të nderuar nga Allahu që të zgjedhë vetë bindjen e tij dhe që ndërgjegjja e tij të mbajë një vizion për jetën dhe rregullat e saj, ndryshe nga ajo që i imponon shteti, me gjithë mekanizmat e tij propaganduese. Më pas, shteti i dikton atij këtë vizion me ligjet dhe strukturat e tij: kështu, njeriu detyrohet ose të pranojë ideologjinë e shtetit, e cila e privon nga besimi në një Zot që drejton universin, ose të përballet me vdekje në forma të ndryshme.
Liria e besimit është e drejta e parë e njeriut, ajo që e përcakton atë si “njeri”. Ai që i mohon një personi lirinë e besimit, në të vërtetë i mohon që në fillim të qenit njeri. Krahas lirisë së besimit qëndron edhe liria për ta shpallur atë besim, dhe siguria nga dhuna dhe persekutimi – për shkak të tij – përndryshe, ajo është thjesht një liri formale, pa asnjë vlerë në jetën reale.
Shprehja hyjnore në këtë rast vjen në formën e mohimit absolut: “Nuk ka dhunë në fe”, që sipas gjuhëtarëve do të thotë: mohimi i çdo forme të dhunës, dhe mohimi i ekzistencës së saj që në thelb. Kjo e përjashton dhunën jo vetëm nga vetë realiteti dhe veprimi, por si një koncept që nuk duhet të ekzistojë. Mohimi në këtë formë -si mohim kategorik – është më i thellë dhe më i fuqishëm në kuptim dhe domethënie.[3]
Nga kjo del se detyra e thirrësit në rrugën e Allahut ndalet tek sqarimi, përkujtimi dhe këshillimi; nuk i lejohet të kalojë përtej kufijve të kësaj detyre deri në imponim apo detyrim, sepse thirrja në Islam, në thelbin e saj, është bindje ndaj urdhrave të Allahut të Lartësuar.[4]
Nëse thirrja është bashkëpunim për t’ju përmbajtur detyrimeve hyjnore, atëherë ajo duhet të mbetet brenda kufijve që kërkon vetë natyra e përgjegjësisë.
Dhe sa shumë e ka theksuar shpallja hyjnore këtë të vërtetë për Profetit Muhamed ﷺ dhe e ka përsëritur në mënyra të ndryshme, përfshirë edhe këto fjalë të Allahut të Lartësuar: “Prandaj këshilloji (njerëzit o Muhamed), se ti je vetëm këshillues dhe nuk je ngarkuar t’i detyrosh ata me forcë! Sa për ata që shmangen dhe nuk besojnë, Allahu do t’i ndëshkojë me dënimin më të madh.” (El-Gashije: 21-24)
Dhe thotë: “Nëse ata kthejnë shpinën, dije se Ne nuk të kemi dërguar ty (o Muhamed), si rojë për ata. Detyra jote është vetëm që të kumtosh.” (Esh-Shura, 48)
Dhe thotë: “Edhe nëse Ne të tregojmë ty nga dënimi që u kemi premtuar atyre apo ta marrim shpirtin më parë, detyra jote është të kumtosh Shpalljen, se llogaria është te Ne.” (Er-Rra’d: 40)
Dhe thotë: “Bindjuni Allahut dhe bindjuni të Dërguarit! Nëse ju i ktheni shpinën të Dërguarit Tonë, dijeni se ai ka për detyrë vetëm që t’ju shpjegojë qartë.” (Et-Taghabun: 12)
Vërejmë se në këto ajete ka nga ato që janë të zbritura në periudhën e Medinës, pra pasi qe legjitimuar lufta, dhe kjo do të thotë se thirrja në Islam nuk u shndërrua në asnjë moment nga një ftesë e lirë në një detyrim imponues.
Thirrja në Islam në kohën e Profetit Muhamed ﷺ, në kohën e sahabëve dhe në periudhën e kalifatit të drejtë, ndoqi gjithmonë këtë rrugë të qartë dhe formoi një histori të dëshmuar dhe të lexuar, që nuk ka asnjë paqartësi apo dyshim.
Ibn Ebi Hatim transmeton me zinxhir të besueshëm nga një skllav kristian i Umer ibn Hatabit që quhej Esbak, i cili thotë: Unë isha skllav i krishterë i Umer bin Hatabit. Ai më ftonte në Islam, por unë refuzoja, atëherë ai më thoshte:
“Nuk ka dhunë në fe” , dhe më thoshte: “O Esbak, nëse beson, do të na ndihmosh në disa punë të myslimanëve.”[5]
Po ashtu, Zejd ibn Eslem, nëpërmjet babait të tij, transmeton se dëgjoi Umer ibn Hatabin duke i thënë një gruaje jomyslimane: “Beso, o grua e moshuar, të shpëtosh, se Allahu e ka dërguar Muhamedin me të vërtetën.” Ajo i tha: “Unë jam shumë e moshuar dhe vdekja është afër.” Atëherë Umeri tha: “O Allahu, dëshmo!” dhe recitoi: “Nuk ka dhunë në fe.”[6] [7]
E dyta: Nuk ka kontradiktë mes lirisë së besimit dhe urdhrit për xhihad.
Është thënë edhe më parë se përhapja e Islamit u bazua në thirrje dhe ftesë vullnetare, dhe kurrë nuk ndodhi që myslimanët – edhe në kulmin e fitoreve të tyre – të detyronin me forcë popujt e tjerë të pranonin Islamin. Kjo është ajo që kanë përcaktuar qartë ajetet kuranore, si për shembull fjala e Allahut të Lartësuar: “Vallë, ti do t’i detyrosh njerëzit të bëhen besimtarë?!” (Junus: 99)
“Kurani këtu është i qartë në mohimin e dhunës në fe, dhe i prerë në theksimin e lirisë së besimit; pasi kjo është çështje që i përket vetëm individit. Detyra e myslimanëve është të përcjellin thirrjen te të gjithë njerëzit, pastaj t’i lënë ata të zgjedhin vetë: “Kush do, le të besojë; dhe kush do, le të mohojë.” (El-Kehf: 29)[8]
Megjithatë, ekziston një çështje që ngre paqartësi në kuptimin e asaj që kemi shpjeguar dhe hedh një hije konfuzioni dhe paqartësish mbi të, dhe ajo është hadithi që transmetohet nga Ibn Umeri, ku Profeti Muhamed ﷺ ka thënë: “Jam urdhëruar t’i luftoj njerëzit, derisa të thonë “la ilahe il-lallah” (nuk ka hyjni tjetër veç Allahut). Ai që thotë “la ilahe il-lallah”, prej meje e ka të siguruar pasurinë dhe jetën, përveç (nëse bie ndesh) me të drejtën islame, ndërkohë llogaria e tij është tek Allahu.”[9]
Si mund të kuptohet ky hadith në dritën e asaj që kemi mësuar, se thirrja në Islam duhet të bëhet brenda kufijve të zgjedhjes së lirë dhe pa detyrim?
Juristët e fesë islame kanë marrë përsipër të zgjidhin këtë problem, duke pohuar se ajetet që tregojnë për thirrjen në Islam pa detyrim janë të qarta dhe nuk janë të shfuqizuara, dhe po ashtu kanë treguar se, hadithi i përmendur më parë nuk bie në kundërshtim me parimin e lirisë së besimit në Islam.
Thirrja islame nuk mund të shoqërohet me asnjë formë detyrimi, ndërsa urdhri për të luftuar politeistët në fjalën e Allahut: “Prandaj, luftoni politeistët kudo që t’i gjeni.” (Et-Teube: 5) është për shkak të veprimeve të tyre si ushtrues të dhunës, jo për shkak të mosbesimit të tyre. Këtë qëndrim kanë mbajtur Imam Maliku, Euzai dhe një numër i madh dijetarësh të tjerë të fesë islame, dhe e kanë argumentuar këtë me arsyet që vijojnë:
- Fjalët e Allahut të Lartësuar: “Pasi të kalojnë muajt e shenjtë, luftoni politeistët kudo që t’i gjeni” nuk tregojnë se arsyeja e luftës është vetëm mosbesimi; sepse në rastin konkret flitet për politeistë që krahas besimit të gabuar ishin në gjendje lufte me ta, prandaj nuk ka argument që të tregojë se arsyeja e vrasjes së tyre lidhet vetëm mosbesimin.
- Fjalët e Allahut të Lartësuar pas këtij ajeti thonë: “Nëse ndonjë nga idhujtarët kërkon mbrojtje nga ti (Muhamed), mbroje, në mënyrë që të dëgjojë fjalën e Allahut, e pastaj përcille në vendin e tij të sigurt. Kështu duhet, sepse ata janë njerëz që nuk dinë.” (Et-Teuba: 6), janë dëshmi se arsyeja e luftës ndaj idhujtarëve në këtë rast është vetë lufta dhe kryengritja, dhe jo vetëm mosbesimi. Kjo sepse, nëse qëllimi i luftës do të ishte kthimi i tyre nga mosbesimi, kjo do të ishte në kundërshtim me urdhrin për t’i dhënë strehim mbrojtës atij idhujtari që e kërkon, dhe më pas për ta dërguar në një vend të sigurt, edhe pse ai mbetet në mosbesim dhe mund të kthehet përsëri për të luftuar myslimanët.
- Ajeti “Nuk ka detyrim në fe” (El-Bekare: 256) është i qartë dhe nuk është i shfuqizuar. Kjo, sepse pretendimi për shfuqizimin e tij do të kundërshtonte rregullat dhe parimet e njohura të shfuqizimit dhe do të binte ndesh me ajetet e tjera të qarta të Kuranit, si për shembull: “Vallë, a nuk do të luftoni kundër atyre që e kanë shkelur besëlidhjen, janë përpjekur ta dëbojnë të Dërguarin dhe kanë filluar të parët t’ju sulmojnë?! Vallë, nga ata keni frikë? Allahu e meriton më shumë se ata që t’i frikësoheni, nëse jeni besimtarë!” (Et-Teube: 13)
Ky ajet shpjegon kushtin e urdhrit për të luftuar idhujtarët dhe sqaron shkakun, që është thyerja e besës që ata kishin dhënë dhe shkelja e marrëveshjeve që kishin me myslimanët.
Sa i përket asaj që praktikonin shokët e Profetit ﷺ, për këtë ka shumë shembuj. Për shembull, transmetohet nga Seid ibn Xhubejr se një njeri iu drejtua Ali ibn Ebi Talibit dhe e pyeti: “Nëse dikush prej nesh dëshiron të shkojë te Muhamedi pas kalimit të katër muajve të shenjtë, për të dëgjuar fjalën e Allahut apo për ndonjë nevojë, a do të vritej?” Aliu -Allahu qoftë i kënaqur me të-, iu përgjigj: “Jo, sepse Allahu thotë: ‘Nëse ndonjë nga idhujtarët kërkon strehim prej teje, ti strehona derisa të dëgjojë fjalën e Allahut, pastaj çoje në një vend të sigurt.” (Et-Teuba: 6)[10]
Po ashtu, transmetohet nga Esmaja, bija e Ebu Bekrit -Allahu qoftë i kënaqur me të dy- se ka thënë: “Nëna ime erdhi për vizitë, ndërsa ishte ende idhujtare, kështu që shkova te Profeti – paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të – dhe i thashë: “O i Dërguar i Allahut, më ka ardhur nëna ime dhe ajo është e gatshme të mbaj lidhje me mua. A t’i mbaj lidhjet me të?” Ai tha: “Po, mbaji lidhjet me nënën tënde.”[11]
Përcillet nga Abdullah ibn Zubejri se ka thënë: “Kutejle bint Abdul Uzza erdhi te vajza e saj Esma bint Ebu Bekr, me dhurata, rroba, gjalpë dhe djathë, por ajo nuk i pranoi dhuratat dhe nuk e lejoi të hynte në shtëpi. Atëherë Aishja -motra e Esmasë- pyeti Profetin ﷺ për këtë, dhe ai i lexoi fjalën e Allahut të Lartësuar: “Allahu nuk ju ndalon të silleni mirë dhe të jeni të drejtë ndaj atyre që nuk luftojnë kundër jush për shkak të fesë dhe që nuk ju dëbojnë prej shtëpive tuaja. Me të vërtetë, Allahu i do të drejtët.” (El-Mumtahina: 8) Pas kësaj, ajo e lejoi të hynte në shtëpi dhe pranoi dhuratat e saj.”[12]
Ndoshta ne nuk do të gjejmë shprehje më të qartë dhe më të saktë se ky ajet që e përmendi Profeti ﷺ, për të treguar se arsyet e ajetit të luftës ndaj idhujtarëve nuk është për shkak të mosbesimit të tyre, por për shkak të dhunës dhe luftës që ata kryenin.
Pas këtij ajeti, ne lexojmë një seri ajetesh të lidhura ngushtë, e që të gjitha konfirmojnë se shkaku i urdhrit për të vrarë politeistët kudo që t’i gjesh, ka lidhje me veprimet e tyre të vazhdueshme për të thurur kurthe ndaj myslimanëve, prirja e tyre për të sulmuar, si dhe mungesa e respektit të marrëveshjeje dhe detyrimeve nga ana e tyre.
Në këtë mënyrë, ajetet që ndalojnë përdorimin e forcës dhe detyrimin në fe, dhe që urdhërojnë mirësinë ndaj atyre që nuk kanë bërë asnjë dëm, dhe drejtësinë ndaj tyre, përputhen me ajetet që urdhërojnë luftimin ndaj tyre, për shkak se ata tradhtojnë dhe mashtrojnë, dhe nuk respektojnë besëlidhjen me besimtarët. Kjo e përjashton mundësinë që ajetet të mëvonshme, që urdhërojnë luftën, të anulojnë ajetet e mëparshme që ndalojnë detyrimin dhe urdhërojnë mirësinë ndaj të tjerëve.
Mbetet çështje problematike teksti i këtij hadithi, ku disa thonë se ai është i qartë në urdhrin për të luftuar të gjithë njerëzit, dhe se kjo luftë nuk përfundon përveçse kur të arrijnë qëllimin e vetëm, që është hyrja e njerëzve në Islam.
Në fakt problemi ka lindur nga mosdallimi mes dy fjalëve (أقاتل – luftoj) dhe (أقتل – vras), ndërkohë që midis tyre ekziston një dallim i madh që nuk i shpëton vëmendjes së një njohësi të kujdesshëm të arabishtes.
Nëse hadithi do të kishte qenë me tekstin: “Urdhërohem t’i vras njerëzit, derisa…”, atëherë do të kishte qenë me të vërtetë problematik; sepse kjo do të binte në kontradiktë me shumë ajete dhe hadithe të tjera që ndalojnë përdorimin e forcës dhe detyrimin në fe. Por përdorimi i fjalës (أقاتل – luftoj), fjalë që e ka përdorur Profeti ﷺ dhe që transmetuesit e kanë mbështetur unanimisht, nuk përbën ndonjë kundërshtim me tekstet dhe argumentet që kemi shpjeguar më parë. Prandaj, nuk ka problem në kuptimin e kësaj fjale.
Sqarimi i kësaj është se fjala “luftoj”(أقاتل) në formën e saj të shprehjes (أفاعل) tregon pjesëmarrje reciproke në veprim, pra përdoret për të përshkruar një përballje mes dy palëve. Madje, ajo është më e saktë për të përshkruar një kundërpërgjigje ndaj një agresori që ka ndërmarrë veprimin vrasës.
Ai që reagon ndaj një sulmi quhet “luftëtar” (مقاتل), ndërsa ai që e nis fillimisht vrasjen, quhet “vrasës” (قاتل), qoftë për qëllimin që ka për të vrarë, qoftë për veprimin që kryen.
Kjo sepse kuptimi i pjesëmarrjes që nënkupton folja e përdorur në këtë rast, shkaktohet vetëm se kur pala e dytë ngrihet për rezistencë dhe mbrojtje.
A nuk ndodh që t’i thuash dikujt: “Do t’i luftoj këta për hir pasurisë time ose për hir të nderit tim,” dhe çdokush do ta kuptojë këtë si një vendosmëri për të kundërshtuar agresionin e tyre ndaj pasurisë ose nderit tënd. Pra, vrasja e tyre vjen vetëm pasi ata të fillojnë agresionin ndaj teje. Kështu, është e gabuar të thuash: “Do t’i vras këta për hir të pasurisë time ose për hir të nderit tim,” sepse kjo tregon nisjen e sulmit nga ti, dhe jo rezistencë ndaj agresionit.[13]
Pra, cili është kuptimi i hadithit në dritën e kësaj që shpjeguam?
Kuptimi është: Jam urdhëruar që të ndaloj çdo sulm ndaj ftesës sime drejtuar njerëzve që të besojnë në një Zot të vetëm, dhe nëse ndalimi i këtij sulmi nuk arrihet përveçse me luftë kundër armiqve dhe agresorëve, atëherë kjo është detyrë që Allahu ma ka urdhëruar dhe për të nuk ka rrugë tjetër.
Kjo është në përputhje me atë që Profeti (alejhi salatu ve selam) tha ditën e Hudejbijes: “Nëse ata refuzojnë, pasha Atë që ka në dorë shpirtin tim, do t’i luftoj për këtë çështje derisa të fitoj”[14]
Ndoshta ti e di që Profeti (alejhi salatu ve selam) ia tha këtë fjalë Bedijl ibn Varkah, i cili po bënte thirrje për paqe dhe paralajmëronte Kurejshët të mos vazhdonin luftën që po i dobësonte. Pra, çfarë do të thotë fjala e tij: “Nëse ata refuzojnë, pasha Atë që ka në dorë shpirtin tim, do t’i luftoj për këtë çështje derisa të fitoj”?
Fjalët e tij janë dëshmi e prerë se -ndërkohë që ai (Pejgamberi) po tentonte t’i afronte drejt paqes-, ai do t’i përgjigjej me të njëjtën mënyrë sulmit të tyre nëse ata refuzonin këtë. Ky është kuptimi i asaj që ai tha: “Jam urdhëruar t’i luftoj njerëzit…”
Bejhakiu ka transmetuar nga Imam Shafiu se lufta nuk është e njëjtë me vrasjen, dhe ndonjëherë është e lejuar të luftosh dikë pa qenë e lejuar ta vrasësh.
Imam Ibn Dekik el-‘Ijd e ka shtjelluar këtë në “Sherh el-Umdeh”, duke kundërshtuar ata që e përdorin këtë hadith për të justifikuar vrasjen e atij që braktis namazin, duke thënë se leja për luftë nuk nënkupton automatikisht lejen për vrasje; sepse “lufta” është një marrëdhënie interaktive që kupton përfshirjen e të dy palëve në konflikt.
Nëse argumentimi për vrasjen e atij që e lë namazin me këtë hadith është i pavlefshëm, për shkak se i Dërguari i Allahut ka shprehur për të termin “luftim” (المقاتلة) dhe jo “vrasje” (القتل), atëherë si mund të jetë i vlefshëm argumentimi me po të njëjtin hadith për vrasjen e atij që nuk pranon të hyjë në Islam, ndërkohë që ai që e lë namazin me qëllim mban përgjegjësinë e obligimit fetar për shkak se është musliman, ashtu siç mban edhe përgjegjësinë të nënshtrohet ndaj ndëshkimeve penale, kurse jobesimtari nuk mban përgjegjësi për asnjë prej këtyre gjërave?
Prandaj, ky hadith nuk paraqet asnjë kundërshti apo pengesë për atë që kemi sqaruar: se thirrja në Islam duhet të bëhet brenda hapësirës së lirisë së zgjedhjes dhe vendimit të vetëdijshëm.[15]
Nëse liria e besimit nuk do të ishte një nga parimet themelore të Islamit, atëherë gjëja e parë që myslimanët do të bënin gjatë luftës do të ishte vrasja e përfaqësuesve fetarë, e klerikëve dhe e murgjve të feve të tjera, por kjo nuk ka ndodhur; përkundrazi, ata janë ndaluan ta bëjnë këtë.
Shumica e dijetarëve të jurisprudencës islame janë të mendimit se klerikët e hebrenjve dhe të krishterëve, nëse nuk marrin pjesë në luftë dhe janë tërhequr në tempujt e tyre, nuk duhet të vriten gjatë luftës e as pas saj. Ata bazohen në fjalët e Profetit – paqja dhe bekimet e Allahut qofshin mbi të – kur tha: “Mos i vrisni banorët e manastireve”.[16]
Po ashtu, Ebu Bekri kur dërgoi një ushtri në Sham (Siri), të cilën e udhëhiqte Jezid ibn Ebi Sufjani e porositi që të mos vriste njerëz të cilët ia kishin kushtuar veten vetëm Zotit, si dhe të mos vriste asnjë grua, apo fëmijë dhe të moshuar; të mos priste pemë me fruta, të mos shkatërronte shtëpi, të mos vriste dhi apo deve, përveç se për ushqim dhe të mos digjte palma.[17]
Argumentit është i qartë, në ndalimin e vrasjes së murgjve dhe priftërinjve, që janë të tërhequr dhe nuk kanë rol ose ndikim në luftë.
Gjithashtu, duhet theksuar se ligji islam ka vendosur një parim të artë në trajtimin e murgjve dhe të murgeshave: se ata duhet të lihen të lirë, nuk duhet të vriten e as të robërohen, madje u duhet lënë një sasi e mjaftueshme mjetesh për të jetuar.[18]
Përmbledhje:
Allahu e nderoi njeriun dhe e veçoi me arsyen dhe lirinë e zgjedhjes, dhe e bëri këtë liri themel të përgjegjësisë fetare. Prandaj, detyra e atij që thërret në Islam është të qëndrojë brenda kufijve të informimit, përkujtesës dhe këshillës, pa e kaluar atë në imponim, siç edhe thotë Zoti i Lartësuar: “Kush të dojë, le të besojë e kush të dojë, le të mohojë” (El-Kehf: 29).
Islami refuzon fuqishëm çdo detyrim ndaj dikujt që të hyjë në fenë islame: “Nuk ka dhunë në fe” (El-Bekare: 256). Metodologjia e thirrësit është të shpjegojë metodën, të lexojë Kuranin, dhe më pas t’i lërë njerëzit të lirë të zgjedhin sipas dëshirës: “Kush të dojë, le të besojë e kush të dojë, le të mohojë” (El-Kehf: 29).
Po ashtu Zoti thotë: “Ne e kemi shpallur Kuranin me të vërtetën dhe ai ka zbritur me të vërtetën. Ne të kemi dërguar ty (Muhamed) vetëm si përcjellës të lajmeve të mira dhe paralajmërues. Ky është një Kuran, që Ne e kemi ndarë pjesë-pjesë, që ti t’ua mësosh njerëzve pak nga pak, duke e shpallur atë kohë pas kohe. Thuaj: “Besoni në të (Kuranin) apo nuk besoni, ata që u është dhënë dijenia para (shpalljes së) tij, bien në sexhde me fytyrat përtokë, kur ai u lexohet” (El-Isra: 105-107).
Pra, besoni nëse doni, ose qëndroni në mohimin tuaj nëse doni, askush nuk do t’ju detyrojë të pranoni atë që urreni. Mjeti i vetëm për arritjen e besimit të vërtetë është njohja e lirë, bindja e pastër dhe më pas përulja ndaj Allahut me një ndjenjë të sinqertë, siç edhe thuhet në Kuran: “Thuaj: “Besoni në të (Kuranin) apo nuk besoni, ata që u është dhënë dijenia para (shpalljes së) tij, bien në sexhde me fytyrat përtokë, kur ai u lexohet” (El-Isra: 107-108).
Historikisht është e qartë se Islami nuk ka qenë dhe nuk do të jetë kurrë i ndërtuar mbi imponimin. Por ai mund të detyrohet të luftojë në një konflikt që nuk e ka shkaktuar vetë. Por, nëse do ta fitonte atë luftë dhe do të kishte mundësinë të merrte robër prej adhuruesve të idhujve, a mendon se do t’i detyronte ata t’i linin idhujt dhe të besonin vetëm në Allahun? Jo. Allahu i Lartësuar i thotë Profetit të Tij: “Nëse ndonjë nga idhujtarët kërkon strehim prej teje, ti strehoje derisa të dëgjojë fjalën e Allahut, pastaj çoje në një vend të sigurt.” (Et-Teube: 6).
Nuk tha: “Pasi të dëgjojë fjalën e Allahut, urdhëroje të braktisë fenë e tij të rreme dhe të ndjekë fenë tënde të vërtetë.” Jo, por urdhëroi që ai të lejohet dhe të kthehet i sigurt në vendin e tij. Nëse më pas dëshiron të hyjë në Islam, ai do të vijë vetë, me këmbët e tij, me dëshirë dhe jo i detyruar.
Pse kjo vonesë dhe liri? “Dhe pastaj çoje në një vend të sigurt, Kështu duhet, sepse ata janë njerëz që nuk dinë.” (Et-Teube: 6).
Prandaj, duhet t’i drejtojnë deri në vendin e sigurt, dhe pasi të njohin fenë, do ta pranojnë vetë atë.
Në një kohë kur luftërat fetare po shkatërronin jetë anembanë botës, ku vullnetet e njerëzve konsideroheshin të pavlefshme, dhe futja e njerëzve në një fe me dhunë e imponim shihej si një fitore, në këto kohë të vështira, njerëzit lexonin nga ajetet e lirisë në librat e fikhut islam gjëra që u shkaktonin habi.
Nga kujdesi dhe vlerësimi që Islami i jep lirisë është fakti që dijetarët e së drejtës islame kanë thënë: Nëse një djalë i mitur me prejardhje të panjohur gjendet me një mysliman dhe një jomysliman, thotë: “Ky është biri im”, ndërsa myslimani thotë: “Ky është robi im”, atëherë vendoset që t’i jepet liria dhe atësia t’i jepet jomyslimanit. Kjo sepse me këtë vendim, djali përfiton lirinë menjëherë, pasi islamin do ta përfitojë më vonë, kur të rritet dhe të kuptojë argumentet për ekzistencën e Allahut dhe për dërgimin e profetit të Tij Muhamed (alejhi salatu ue selam) të cilat do t’i bëjnë të qartë se Islami është feja më e mirë dhe më e plotë.
Këto janë rregullat e jurisprudencës islame që ne i kemi trashëguar nga mesjeta. Por çfarë bëjnë sot përparimtarët e qytetërimit modern? Cilat janë metodat që përdoren për të grabitur besimet e të sëmurëve, fëmijët e braktisur (jashtë kurore) dhe mendjelehtëve?
Nëse do të lejohej që Islami të kritikohej për diçka, ndonëse ai nuk është për t’u kritikuar, atëherë kjo do të ishte për idealizmin e çuditshëm që ai tregon në përcaktimin e lirisë së besimit, ngase ai ngulmon në këtë liri në një botë të mbushur me lloje të ndryshme të sprovave dhe përndjekjeve. Ndërkohë, ndjekësit e tij kanë pësuar dëme të mëdha për shkak të ashpërsisë së këtij fanatizmi, megjithatë parimi i trajtimit me reciprocitet nuk ka hyrë në politikën e tij të përgjithshme, dhe nuk ka cenuar kufijtë e gjerë të lirisë, që ai ka përcaktuar për hyrjen në Islam.[19]
______________________________
[1] Al-Xhihād fīl-Islām, kejfe Nafhemuhu ue kejfe numarisuhu?, Dr. Muhamed Saʿīd Ramaḍān el-Būṭī: (fq. 37), Dār al-Fikr, Dimash, 1997.
[2] Al-Xhihād fīl-Islām, kejfe Nafhemuhu ue kejfe numarisuhu: (fq. 37-39).
[3] Fi Dhilal el Kuran, Sejid Kutub (1/291), Dar el Fikr, Kajro 1978.
[4] Mugni el Muhtaxh ila marifeti meani elfadh el MInaxh, Muhamed Hatib Sherbini: (4/210), Ihjau Turath, Kajro.
[5] Tefsir el Kurani el Adhim, Ibn Kethir: (1/311), Dar e l Marife 1980.
[6] Xhamiu Ahkam el Kuran, Kurtubi: (2/280) Dar Ihjau Turath el Islami, Bejrut 1985.
[7] El Istishrak ue Xhihad el Islami, Seid Abdulhalim Muhamed Husjn: (fq. 200), Dar Tibaatu ue Nesher el Islami, Egjipt 2004.
[8] El Istishrak ue Xhihad el Islami: (fq. 150).
[9] Buhariu dhe Muslimi
[10] Xhamiu Liahkam el Kuran: (8/76).
[11] Buhariu dhe Muslimi.
[12] Ahmedi në Musnedin e tij nr: (16156), hadithin e ka saktësuar Hakimi në Mustedreku e tij nr: (3804)..
[13] Kjo sqaron përdorimin e shprehjes dhe kuptimet që mban çdo njëra prej tyre, dhe se ato nuk duhet të keqkuptohen apo të keqpërdoren.
[14] Buhariu dhe Muslimi
[15] Xhihad fil Islam, kejfe nefhemuhu, kejfe numarisuhu?: (fq. 52-63).
[16] Musanif Ibn Ebu Shejbe nr: (33132), zinxhiri është i saktë.
[17] Muata Imam Malik nr: (1627), dhe Musanif Abdurrazak nr: (9375).
[18] Xhihadu fil Islam dirasetu fikhije mukarane, Ahmed Kerime: (fq. 284-285), Egjipt 2003.
[19] Semahatul Islam, Umer Abdulaziz Kurejsh: (fq. 136), Egjipt 2003.
