Përmbajtja e dyshimit:
Disa kundërshtarë mohojnë besimin e myslimanëve rreth doktrinës së ringjalljes, duke pretenduar se nuk ka asnjë provë materiale që të dëshmojë vërtetësinë e saj. Ata mohojnë gjithashtu fuqinë absolute të Zotit të Lartësuar për të ringjallur njeriun pas vdekjes dhe shpërbërjes së eshtrave të tij. Si argument për mohimin e tyre, ata theksojnë mungesën e një prove materiale që t’i udhëzojë drejt kësaj doktrine. Në këtë mënyrë, ata synojnë të vënë në dyshim një nga shtyllat themelore të Islamit.
Rrëzimi i këtij dyshimi:
- Ringjallja është çështje e fshehtë (gajb), dhe jo çdo gjë që është e fshehtë është e paqenë (joekzistente). Në univers ekzistojnë miliarda dukuri dhe krijesa që nuk ishin të njohura përpara përparimit shkencor. Me zhvillimin e shkencës, njeriu i zbuloi ato. A ishin këto gjëra të paqena dhe më pas u shfaqën?
- Parimi i drejtësisë njerëzore në Islam bie ndesh me idenë se njeriu merr fund me vdekjen, pa shpërblim apo ndëshkim, pasi jeta e kësaj bote nuk është vendi i drejtësisë së vërtetë.
- Vdekja nuk është gjë tjetër veçse një kalim nga një jetë e përkohshme në një jetë të përhershme, ku njeriu do të qëndrojë përgjithmonë, qoftë në Xhenet apo në Zjarr. Kjo, sepse jeta e kësaj bote nuk është fundi i gjithçkaje.
Shtjellimi:
E para: Jo çdo gjë e fshehtë (gajb) është e paqenë:
Në univers ekzistojnë miliarda gjëra dhe krijesa që nuk ishin të njohura para përparimit shkencor, por me zhvillimin e tij, njeriu i zbuloi ato. A ishin këto gjëra të paqena dhe më pas u shfaqën?
Materialistët nuk e pranojnë ndonjë të vërtetë përveç asaj që mund të perceptohet përmes shqisave ose me prova materiale, qoftë kjo nga kontakti i drejtpërdrejtë shqisor, ose përmes pajisjeve të shpikura teknologjike, të cilat i mundësojnë njeriut të dallojë gjëra të imëta dhe të largëta, të cilat shqisat e tij drejtpërdrejtë nuk janë në gjendje t’i perceptojnë.
Por ne u themi këtyre njerëzve: A nuk ishin këto gjëra të imëta të panjohura për njeriun para përparimit shkencor? A nuk ishin ato të fshehta? Po, ishin të fshehta. Por a do të thotë mosdija apo pamundësia për t’i perceptuar se ato nuk ekzistonin? Jo, aspak! Thjesht, mendja e njeriut është e kufizuar dhe shqisat e tij gjithashtu, të afta të perceptojnë vetëm atë që është brenda kapacitetit të tyre, ndërsa këto gjëra që janë përtej fuqisë së arsyes dhe mundësisë së shqisave.
Nëse ti nuk beson veçse në materie, atëherë ku është mendja (logjika) jote?! Nëse beson se nuk ke mendje vetëm sepse nuk e percepton apo nuk e ndien atë, atëherë je i çmendur – dhe kjo është diçka që çdo njeri e mohon për veten e tij.
Pra, jo çdo gjë që është e fshehtë është e paqenë ose joekzistente. Shumë mikroorganizma, për shembull, të cilat i njohim sot falë përparimit shkencor dhe teknologjik, nuk ishin të njohura më parë. A do të thotë kjo se ato nuk ekzistonin?
Madje, edhe ata që mohojnë të fshehtën përbëhen nga dy përbërës kryesorë: trupi dhe shpirti. Trupi është i dukshëm dhe i prekshëm, ndërsa shpirti nuk mund të perceptohet drejtpërdrejt me shqisa. A mund ta mohojnë ata ekzistencën e tij?
Këta skeptikë përpiqen gjithmonë ta perceptojnë botën e përtejme, përfshirë ringjalljen, në bazë të standardeve empirike që zbatohen në këtë univers material. Megjithatë, bota tjetër, për nga natyra e saj, nuk i nënshtrohet këtyre kritereve tokësore.
Ata, në laboratorin e tyre të mendimit, i ngjajnë dikujt që përpiqet të matë presionin atmosferik me një peshore dyqani, të vlerësojë dendësinë me një termometër temperature, të masë inteligjencën me madhësinë e kafkës apo të peshojë metrikën e poezisë me centimetra!
Kur e shqyrtojmë me vëmendje realitetin dhe të vërtetën, shohim se pikërisht ateistët janë ata që duan të sundojnë universin sipas dëshirave dhe tekave të tyre. Besimi në botën tjetër nënkupton besimin në Gjykatën Hyjnore të Drejtësisë dhe në shpërblimin apo ndëshkimin që e pason atë. Në këtë gjykatë të madhe, njerëzit do të gjykohen dhe do të japin llogari për veprat e tyre: kush ka bërë mirë, do të shpërblehet me mirësi, dhe kush ka bërë keq, do të ndëshkohet me të keqen që ka bërë.[1]
Nëse dëshirat njerëzore do të liheshin pa kufizime, njeriu do të kërkonte të çlirohej nga ligji i shpërblimit dhe ndëshkimit, në mënyrë që të ndiqte tekat dhe epshet e tij pa asnjë kufi apo rregull. Kështu, mohimi i botës tjetër nuk është gjë tjetër veçse një përpjekje për ta nënshtruar natyrën e universit ndaj dëshirave dhe emocioneve vetjake.
Kurani e ka zbuluar këtë të vërtetë mbi natyrën e mohuesve, duke thënë:
“Por njeriu dëshiron të gabojë sa të jetë gjallë: dhe pyet: “Kur do të jetë Dita e Kiametit?” (el-Kijame, 5-6).
E dyta: Parimi i drejtësisë së vërtetë njerëzore bie ndesh me idenë e përfundimit të njeriut sapo ai vdes.
Sa i përket mungesës së realizimit të drejtësisë në këtë botë, shejh Gazali e përmend këtë kuptim duke thënë: “Drejtësia e vërtetë nuk realizohet në jetën e kësaj bote. Ka njerëz të ulët që kanë arritur majat, ndërsa gjeni të mbuluar nga dheu. Ka të pafajshëm që kriminelët u kanë marrë jetën dhe janë kthyer duke qeshur ose duke u dehur.”[2]
72,000 arabë të Palestinës dhe myslimanë të Libanit u vranë në një nga luftërat. Le të supozojmë se Zoti ka vendosur që arabët të mëkëmben dhe forcohen dhe, pas viteve të gjata ose të shkurtra, situata do të përmbyset. Këta agresorë brutalë patjetër që do të kenë vdekur, dhe fëmijët dhe nipat e tyre mund të falen – ashtu siç bëri Salahudini – por nëse ndëshkohen, do të ndëshkohen ata që nuk kanë kryer asnjë krim!
Ligjet e universit kanë një logjikë përtej asaj që ne kuptojmë dhe kanë pasojat e tyre në lëvizjen e tyre të pandërprerë, një poet thotë:
Thanë se uji do të kthehet në lum sërish,
pasi burimet shteruan e brigjet u thanë;
I thashë: deri sa lumi të rrjedhë përsëri,
brigjet kanë lulëzuar, e bretkosat më nuk janë!
Gjithë ekzistenca njerëzore, nëpër historinë e saj të gjatë, me këtë përfytyrim materialist, shfaqet si një tragjedi absurde; nëse jeta do të mbaronte plotësisht në këtë botë të përkohshme, dhe më pas nuk ka asgjë përtej saj, ku është drejtësia hyjnore në rrethanat e jetës së kësaj bote?
Arsyetimi i vërtetë dhe ndërgjegjja e pastër nxjerrin në pah domosdoshmërinë, -edhe nëse nuk do të zbrisnin argumentet e premtimit dhe kërcënimit, lajmet rreth Ditës së Gjykimit, llogaridhënies dhe shpërblimit-, se një fazë jetësore tjetër, përveç kësaj, është e domosdoshme për të arritur drejtësinë, që njerëzit të përballen me shpërblimin e veprave të tyre –nëse janë të mira, me mirësi, dhe nëse janë të liga, me të keqe.
Edhe nëse shohim se disa nga aplikimet e drejtësisë hyjnore ndodhin në kushtet e kësaj bote të përkohshme, brenda rregullave të pandryshueshme të Zotit, panorama e plotë e drejtësisë nuk plotësohet në këtë jetë, prandaj nevoja morale dhe e besimit kërkon se duhet të ketë një jetë tjetër; për të vendosur drejtësinë e vërtetë.[3]
Ringjallja është e vërtetë, dhe bota tjetër është e vërtetë; sepse ato janë korrigjim i situatave, rikthim i dinjitetit dhe realizim i drejtësisë, me të cilën Zoti i ka provuar njerëzit duke e shtyrë atë deri në një moment të caktuar. Ky moment është pjesë e rregullit të kësaj bote dhe një nga provat e saj të vështira, e cila duhet të merret parasysh. Siç thuhet në fjalët e Zotit në një hadith, në përgjigje të lutjes së të shtypurit: “Pasha madhështinë dhe lavdinë Time, do të të ndihmoj, edhe nëse kjo ndodh kohë më pas”.[4]
Shumë mendimtarë dhe filozofë kanë medituar mbi kushtet e kësaj bote, pa e marrë parasysh botën tjetër dhe shpërblimin që gjendet në të. Ata e kanë parë historinë e njeriut si një realitet me mynxyra, fatkeqësi, absurditet pa dobi, një kronikë krimesh, budallallëku dhe zhgënjimesh, një histori që nuk ka asnjë kuptim, ndaj e kanë shprehur frytin e mendimeve dhe reflektimeve të tyre me fjalët e mëposhtme.
Volteiri ka thënë: “Historia njerëzore nuk është asgjë tjetër përveç një pasqyrë krimesh dhe fatkeqësish.”
Herbert Spencer ka thënë: “Historia është një shaka, fjalë bosh pa asnjë vlerë.”
Ward Jen ka thënë: “Historia e njeriut nuk është gjë tjetër veçse një regjistër krimesh, marrëzish dhe zhgënjimesh.”
Napoleoni ka thënë: “E gjithë historia është titulli i një historie që nuk të thotë asgjë.”
Hegeli ka thënë: “Mësimi i vetëm që qeveria dhe populli kanë nxjerrë nga historia është se ata nuk kanë mësuar prej saj asgjë.”
Lidhur me këtë, mendimtari islam Vahidudin Khan ka thënë:
“A është ngritur e gjithë skena e kësaj bote vetëm për të përfunduar në një katastrofë të dhimbshme? Natyrshmëria jonë thotë: Jo! Ndjenja e drejtësisë dhe e ndershmërisë në ndërgjegjen njerëzore nuk mund ta pranojë një përfundim të tillë. Patjetër duhet të ketë një ditë ku dallohen e vërteta nga e pavërteta, ku i padrejti dhe i shtypuri marrin shpërblimin e tyre. Kjo është një domosdoshmëri që nuk mund të përjashtohet nga thelbi i historisë, ashtu siç nuk mund të zhbëhet nga natyra e vetë njeriut.”[5]
Ndjenjat e natyrshme dhe arsyetimi i shëndoshë nuk e mohojnë ringjalljen. Ata që mbështesin këtë mendim janë edhe disa filozofë grekë, të cilët kanë lënë fjalë të qarta për Ditën e Fundit dhe jetën e përjetshme.
Kështu, Sokrati ka thënë:
“Ata që shkojnë në botën tjetër, pasi e kanë kaluar jetën me pastërti dhe drejtësi, udhëhiqen nga një engjëll drejt një toke të ndritur dhe të mrekullueshme, ku rriten lule dhe pemë të ndryshme, ndryshe nga ato të kësaj bote, ashtu siç është ndryshe dhe vetë dheu dhe gurët e saj. Ndërsa ata që kanë kryer mëkate dhe krime të rënda, që kanë braktisur detyrimet e ligjit hyjnor, hidhen në një lumë që digjet me zjarr të madh, që vlon me ujë dhe baltë, dhe mbeten aty përjetësisht, pa mundur të dalin. Ndërkaq, ata që janë shquar për sjelljen e tyre të mirë, ngjiten lart, drejt një vendbanimi të pastër, ku do të banojnë përgjithmonë.”
Gjithashtu, Sokrati, në çastet e fundit të jetës së tij, tha: “Lutem te Zoti që kalimi im nga kjo botë në botën tjetër të jetë një kalim drejt lumturisë.”[6]
Edhe pse idhujtarët kurejshë e refuzonin ringjalljen pas vdekjes dhe talleshin me idenë e rikthimit të jetës në trupat e kalbur dhe kockat e shkatërruara, përsëri gjejmë disa prej tyre që pranonin ekzistencën e një jete tjetër, llogarinë dhe shpërblimin.
E treta: Vdekja nuk është fundi, por kalim nga një jetë në një tjetër
Jeta në besimin Islam shtrihet përtej kohës, hapësirës dhe botëve. Për sa i përket kohës, ajo përfshin si jetën e kësaj bote, ashtu edhe jetën e përtejme. Lidhur me këtë, Dr. Othman Xhum’ah thotë: “Koha e jetës së kësaj bote është e kufizuar dhe e vogël, sado e gjerë dhe gjithëpërfshirëse t’u duket njerëzve. Ata e kalojnë një pjesë të saj duke u përpjekur, por nuk mund ta kapin të gjithën brenda jetës së tyre të kufizuar.
E gjithë jeta është vetëm një pjesë e vogël në këtë ekzistencë të madhe. E si do të ishte, po të bashkonim me këtë jetë edhe jetën e përtejme? Ajo do të ishte gjithashtu një hallkë në zinxhirin e krijimit dhe rikthimit. Sepse as kjo botë dhe as vdekja nuk përbëjnë fundin e rrugëtimit të njeriut.”
Pra, jeta e përtejme është një hallkë në zinxhirin e krijimit dhe një realitet nga realitet e shumta të ekzistencës. Ata që nuk kuptojnë urtësinë e krijimit dhe ligjin e ekzistencës, e neglizhojnë botën tjetër, nuk i japin asaj vlerën e duhur, nuk e marrin parasysh dhe nuk e kuptojnë se ajo është një pikë e pandryshueshme në rrugëtimin e ekzistencës, e cila nuk mund të mungojë dhe as të shmanget.
Njerëzit në këtë jetë ndahen në katër kategori:
- Ata që të gjithë vëmendjen e tyre e kanë vetëm te kënaqësia dhe ushqimi, siç thotë Allahu:
“Ndërsa ata që nuk besojnë dhe kënaqen e hanë ashtu siç gëlltisin bagëtia, do të kenë Zjarrin si vendbanim!” (Muhamed: 12) - Ata që janë të zhytur në luks dhe pasione, siç thuhet në Kuran:
“Njerëzve u është hijeshuar dashuria për gjërat e dëshiruara: për gratë, fëmijët, arin dhe argjendin e grumbulluar, kuajt e bukur, bagëtitë dhe arat e lëruara. Këto janë kënaqësitë e kësaj jete, por shumë më i mirë është kthimi tek Allahu..” (Ali Imran: 14) - Ata që nuk kanë tjetër synim veçse ndezjen e trazirave, përhapjen dhe krijimin e së keqes, siç thotë Allahu: “E, kur largohet, përpiqet të bëjë të këqija në tokë, duke shkatërruar të mbjellat dhe bagëtinë. Por Allahu nuk e do shkatërrimin.” (el-Bekare: 205)
- Ata që Allahu i ka veçuar dhe lartësuar mbi të tjerët.
Nëse këto janë synimet e njerëzve në këtë botë, atëherë Allahu i Lartësuar ka dëlirë një grup prej tyre, që nuk janë si këta njerëz me prirje shtazarake. Ata janë një kategori që Allahu i ka veçuar dhe i ka dalluar nga të gjithë të tjerët. Këta janë muslimanët, të cilëve Allahu u ka ngarkuar misionin e mesazhit të Muhamedit ﷺ, detyrën e udhëzimit të njerëzimit dhe drejtimit të tyre kah e mira. Për ta, Allahu thotë: “Ka njerëz që e flijojnë veten, për të fituar pëlqimin e Allahut. Allahu është shumë i mëshirshëm me robërit e Vet.” (el-Bekare: 207)
Ndodh që muslimani – përtej fisnikërisë e qëllimit dhe pastërtisë së mesazhit të tij – mund të jetë i shtypur, i privuar nga e drejta dhe i pamundur në tokë, ndërkohë që pushteti dhe udhëheqja mund të jenë në duart e atyre që nuk kanë tjetër synim veç mbushjen e barkut, derdhjen e gjakut, lënien e grave të veja, shpërnguljen e popujve dhe bërjen jetimë të fëmijëve – a mund të quhet kjo drejtësi? Sigurisht që jo!
Prandaj, është e domosdoshme dhe e pashmangshme që të ketë një kthim për njeriun, ku të ndodhë drejtësia e vërtetë dhe të jetë një ngushëllim për këdo që është shtypur në këtë jetë.
Njeriu nuk është krijuar që jeta e tij të përfundojë me vdekjen, por është krijuar për të qenë i përjetshëm. Këto koncepte kanë ekzistuar edhe tek faraonët, grekët dhe filozofët e Greqisë së lashtë, të cilët e kanë imagjinuar dhe besuar jetën tjetër, si dhe llogarinë dhe shpërblimin – qoftë si një lumturi e përhershme apo si një dënim i dhembshëm.
Ata kanë jetuar para erës sonë, dhe këto ide kanë qenë thellësisht të rrënjosura në mendjet e tyre.
Si është e mundur që këta materialistë, pas këtij përparimi të jashtëzakonshëm shkencor -që ka zbuluar të vërteta shkencore për të cilat Kurani ka folur më shumë se katërmbëdhjetë shekuj më parë- të mohojnë pas gjithë kësaj të vërtetën e ringjalljes, për të cilën gjithashtu ka njoftuar Kurani? Pse nuk e pranojnë atë si një realitet, kur kanë parë me sytë e tyre vërtetësinë e këtij Libri?
A mos vallë Allahu është i pafuqishëm që t’i ringjallë krijesat pas vdekjes së tyre?! Allahu i Lartësuar e mbështeti Ibrahimin (alejhi selam) me dëshminë e ringjalljes së të vdekurve, siç përmendet në Kuran: “Kur Ibrahimi tha: “O Zoti im! Tregomë si i ngjall të vdekurit!” – Zoti i tha: “A nuk beson?” -“Besoj” -iu përgjigj Ibrahimi, “por dëshiroj të më qetësohet zemra.” Allahu i tha: “Merr katër zogj dhe copëtoji. Shpërnda në çdo kodër nga një copë prej tyre pastaj thirri! Ata do të të vijnë me të shpejtë. Dhe ta dish se Allahu është i Plotfuqishëm dhe i Urtë.” (el-Bekare: 260)
Allahu e mbështeti edhe Musain (alejhi selam) duke i dhënë jetë shkopit të tij, i cili u shndërrua në një gjarpër të gjallë që lëvizte: “(Allahu) i tha: ‘Hidhe atë, o Musa!’ (19) (19) Atëherë ai e hodhi dhe ajo u shndërrua në një gjarpër që lëvizte shpejt.” (Taha: 19-20)
Allahu e mbështeti edhe Isain (alejhi selam) me fuqinë për të ringjallur të vdekurit dhe për të formuar nga balta një shpend, të cilit i frynte dhe ai bëhej shpend i gjallë me lejen e Allahut. E gjithë kjo është e vërtetuar historikisht dhe e pohuar në Kuran. A mund të jetë Allahu i pafuqishëm të ringjallë krijesat pas vdekjes së tyre?
“Ne ju thamë: “Prekeni të vrarin me një copë të lopës së flijuar!” Dhe kështu, Allahu do t’i ngjallë të vdekurit dhe do t’ju tregojë mrekullitë e veta, që ju të kuptoni.” (el-Bekare: 73)
Përmbledhje:
Bota tjetër nuk i nënshtrohet kritereve empirike me të cilat matet kjo jetë. Kush përpiqet ta vlerësojë atë me të njëjtat masa, është si ai që përpiqet të masë presionin e ajrit me një peshore tregu, të peshojë dendësinë me një termometër, të matë inteligjencën me madhësinë e kafkës, apo të masë ritmin e poezisë me centimetra.
Kjo jetë nuk është një shfaqje teatrale që përfundon me triumfin e të fortëve ndaj të dobëtve. Përkundrazi, ajo është një sprovë, rezultati i së cilës është shtyrë për Ditën e Gjykimit të Madh, në mënyrë që Allahu të nxjerrë në pah të duruarit nga hipokritët dhe që secili të marrë shpërblimin sipas veprave të tij – nëse ka bërë mirë, do të shpërblehet me të mirë, dhe nëse ka bërë keq, do të dënohet.
Njeriu nuk është krijuar për të përfunduar me vdekjen e tij, por për të jetuar në këtë botë aq sa Allahu e ka caktuar, pastaj të vdesë, pastaj të ringjallet dhe të japë llogari për veprat e tij, pas së cilës do të hyjë në Xhenet ose në Xhehenem.
Vdekja që ne shohim nuk është asgjë tjetër veçse kalim nga një jetë në tjetrën.
Kjo është një e vërtetë që e kanë besuar të gjitha krijesat, përveç materialistëve mes tyre. Faraonët e kanë besuar këtë, po ashtu edhe grekët dhe filozofët e Greqisë së lashtë. Madje edhe disa prej jobesimtarëve kurejshë e pranonin këtë të vërtetë, ndërsa shumica e tyre e mohuan, nga kryeneçësia dhe kundërshtimi ndaj Profetit Muhamed ﷺ.
——————————–
[1] Sirra’e ma melahidetu hata el adhm, Abdurrahman Hasan Habeneke Mejdani: (fq: 169).
[2] Miatu sual anil Islam, Muhamed Gazali: (fq. 40).
[3] Sirra’e ma melahidetu hata el adhm, Abdurrahman Hasan Habeneke Mejdani: (fq: 169).
[4] Ahmedi në Musnedin e tij (nr. 8030), hadithi është i mirë.
[5] Islam Jetehada, Uehidudin Khan” (fq. 86).
[6] Usul akidetu el Islamije dirrasat ue buhuth, Muhamed Selame ebu Halife.
______________________________
[1] Sirra’e ma melahidetu hata el adhm, Abdurrahman Hasan Habeneke Mejdani: (fq: 169).
[2] Miatu sual anil Islam, Muhamed Gazali: (fq. 40).
[3] Sirra’e ma melahidetu hata el adhm, Abdurrahman Hasan Habeneke Mejdani: (fq: 169).
[4] Ahmedi në Musnedin e tij (nr. 8030), hadithi është i mirë.
[5] Islam Jetehada, Uehidudin Khan” (fq. 86).
[6] Usul akidetu el Islamije dirrasat ue buhuth, Muhamed Selame ebu Halife.