Disa pretendojnë se Kurani është kontradiktor kur flet për profetë të ndryshëm dhe përshkruhen si “i pari i muslimanëve” ose “i pari i besimtarëve”. P.sh.:
- “Thuaj: ‘Vërtet, namazi im, flijimi im, jeta ime dhe vdekja ime janë për Allahun, Zotin e botëve. S’ka ortak për Të; kështu jam urdhëruar dhe jam i pari i muslimanëve.’” (el-En‘am:162-163)
Këto ajete i drejtohen Profetit Muhamed r , menjëherë pas ajetit 161 ku përmendet “feja e Ibrahimit”; pra shprehja vjen në kontekstin e fesë së Ibrahimit, por folësi është Muhamedi r në mesin e ymetit të tij.
- “…dhe unë jam i pari i besimtarëve.” (el-A‘raf 7:143), në gojën e Musait u pas ngjarjes së Turit.
- “…sepse ne ishim të parët që besuam.” (esh-Shu‘ara 26:51), thënia e magjistarëve që u dorëzuan pas mrekullisë së Musait.
Pyetja lind: si mund të jenë të gjithë “të parët”?! A ka kundërthënie këtu?
Parim udhëzues: “I pari” në arabisht është relativ, jo domosdoshmërisht i pari absolut
Fjala أوّل (euel, “i pari”) në arabishten e Kuranit nuk ka vetëm kuptim kronologjik absolut. Ajo përdoret sipas kontekstit:
- Parësi në një rreth të caktuar (popull, komunitet, ymet, mjedis).
- Parësi në një çështje të caktuar besimi (p.sh. pohimi i një të vërtete të veçantë).
- Parësi në gradë/rol udhëheqës (shembull, pararendës e prijës i bindjes).
Në gjuhën e Kuranit, “i pari” përdoret shpesh si “i pari ndër ju” ose “i pari që e nisi këtë të vërtetë”. Shembull ilustrues: “…mos u bëni të parët që e mohojnë atë.” (El-Bekare 2:41) – qartësisht “të parët” brenda një grupi, jo në gjithë njerëzimin.
Leximi i ajeteve në dritën e këtij parimi
1) Muhamedi r “i pari i muslimanëve” në ymetin e tij
Në 6:162-163 Profeti urdhërohet të shpallë përkushtimin absolut ndaj Allahut dhe të jetë “i pari i muslimanëve”, d.m.th. pararendësi i këtij ymeti të fundit në bindje e nënshtrim. Parësia këtu “jam i pari” i referohet misionit të Muhamedit në mesin e popullit të tij: i pari në thirrje, shembull dhe dorëzimin e plotë ndaj Allahut.
2) Musai u “i pari i besimtarëve” në një të vërtetë të posaçme
Në 7:143, pas kërkesës për ta parë Zotin dhe thërrmimit të malit, Musai thotë: “Pendohem te Ti dhe jam i pari i besimtarëve.” Këtu kuptohet se ai u bë i pari që pohoi e dëshmoi (pas përjetimit vetjak) të vërtetën se Allahut s’i shihet në këtë botë; pra parësi në një çështje specifike besimi, përballë popullit të vet në atë moment.
3) Magjistarët e Faraonit “të parët e besimtarëve” në oborrin e Faraonit
Kur panë mrekullinë reale të Musait (shkopi që u bë gjarpër me lejen e Allahut), magjistarët e kuptuan dallimin midis magjisë (iluzionit) dhe mrekullisë (ndërhyrjes hyjnore). Prandaj deklaruan se ishin “të parët e besimtarëve” (26:51), d.m.th. të parët që besuan në atë mjedis armiqësor, para të tjerëve në oborrin e Faraonit.
Vëzhgim gjuhësor dhe racional
- Roli i thirrësit: Kush thërret në një të vërtetë, vetë e ka përqafuar i pari. Profetët janë pararendës në bindje, pastaj thirrës të popullit të tyre.
- Islami dhe imani: Në shumë kontekste kuranore, “islam” (nënshtrim i jashtëm që mishëron bindjen) dhe “iman” (pohim i brendshëm) dalin të bashkëlidhur; dallimi i theksuar në këto ajete shërben për të treguar dimensione të ndryshme të parësisë (në dorëzim, në pohim të një të vërtete a në fillimin e një përvoje besimi).
- Të parët përgjatë zinxhirit profetik:
- Ademi u është i pari njeri dhe, në kuptimin kronologjik, i pari që iu nënshtrua Krijuesit.
- Nuhi u ishte i pari në mesin e popullit të tij pas përmbytjes.
- Ibrahimi u është shembulli i pastër i njësimit të Zotit dhe “babai i profetëve”, që porositi pasardhësit: “Mos vdisni, veçse si muslimanë” (2:132).
- Musai u u bë i pari në pohimin e pamundësisë së shikimit të Allahut në dynja (7:143).
- Muhamedi r është i pari dhe shembulli udhëzues i ymetit të fundit, pararendësi i nënshtrimit të plotë në këtë ymet dhe prijësi i njerëzimit deri në Ditën e Gjykimit.
Ky mozaik i parësive relative nuk përbën kundërthënie; përkundrazi, ai tregon si funksionon “parësia” në Kuran: herë si pararendje brenda një komuniteti, herë si i pari në një të vërtetë të caktuar, herë si gradë shembullore në nënshtrim.
Përmbledhje
- “I pari” (euel) në Kuran është shpesh parësi relative, jo domosdo absolute.
- 6:162-163: Muhamedi r, i pari në ymetin e tij (në kontekstin e fesë së Ibrahimit).
- 7:143: Musai u, i pari që pohoi një të vërtetë të posaçme (pamundësinë e shikimit të Allahut në dynja).
- 26:51: Magjistarët, të parët që besuan në mrekullitë e Musait në oborrin e Faraonit.
- Shembuj të tjerë tregojnë se parësia lidhet me kohën, vendin, rrethanën dhe mesazhin.
- Prandaj, ajetet s’bien ndesh; ato plotësojnë njëra-tjetrën duke treguar profetët si pionierë të besimit në kontekstet e tyre.
Referencat:
- El-Kuran el-Kerim: El-En‘am 6:161-163; El-A‘raf 7:143; Esh-Shu‘ara 26:51; El-Bekare 2:41; 2:131-132.
- ʿAbd el-Xhebbâr, Tenziihu el-Kur’ani ʿani el-metāʿin (Kairo, 2006), f. 165.
- Ibn ʿAshur, Et-tahrīr ue-t-tenwīr, vëll. 3 (pjesa 5), f. 204–205.
- Shih:https://bayanelislam.net/Suspicion.aspx?id=01-01-0003&value=%D8%A3%D9%88%D9%84%20%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D9%8A%D9%86&type=
