Meqenëse teoria e iluzionit dhe ajo e subkoshiencës kanë të bëjnë me të njëjtat probleme do të përpiqemi t’i trajtojmë të ndërthurura me njëra-tjetrën. Të dyja teoritë pranojnë si të vërtetë, se Kur’ani lindi nga dituria, imagjinata, përvoja dhe ambienti rrethues i Muhamedit, ndonëse ai nuk ishte i vetëdijshëm për këtë fakt (subkoshient). Vështirësia, e cila lind edhe i kundërshton këto teori është fakti, se në Kur’an ka një numër thëniesh, të cilat nuk mund të kenë lindur nga koshienca apo subkoshienca e tij.
Shembujt që do të japim kanë të bëjnë me ngjarje historike, ngjarje të së ardhmes si dhe vlerësime të tjera psikologjike. Një shembull është ai që jepet në kapitullin 18 të Kur’anit, i cili u dërgua si përgjigje e atyre tri pyetjeve që idhujtarët e Mekës, pas konsultimit me njerëzit e Biblës, ia drejtuan Profetit për ta provuar. Këto pyetje ishin:
(1) Cilët ishin “Banorët e Shpellës”?
(2) Cila është historia e vërtetë e Hidrit?- dhe
(3) Çfarë di për Dhul-Karneinin?
Të tria këto pyetje kishin të bënin me ndodhi të padëgjuara në Hixhaz, dhe u zgjodhën për të parë e provuar, nëse Profeti i Zotit zotëronte ndonjë burim diturie mbi gjërat e fshehta e të papara. [1] Kur këto tri pyetje iu drejtuan atij, përgjigjja ishte: “Nesër do t’ua them”, por ai nuk tha “Po të dojë Allahu”.
Kur ata u kthyen ditën tjetër atij iu desh t’i largojë dhe kjo gjë vazhdoi për pesëmbëdhjetë net me radhë. Atij nuk i erdhi asnjë lajm nga Zoti. Populli i Mekës nisi ta tallte dhe fjalët e tyre e mërzitën dhe e trishtuan shumë pasi ndihma e kërkuar nuk erdhi ashtu si ai priste. Nga kjo gjendje e nxori engjëlli Xhibril (Gabriel), i cili i solli një ajet tjetër hyjnor, ku i tregonte përgjigjet e pyetjeve. Pritja gjatë së cilës atij iu desh ta durojë u shpjegua përmes fjalëve të Kur’anit:
Dhe mos thuaj kurrsesi për ndonjë çështje: Unë do ta bëj këtë nesër. Vetëm (nëse i shton): Në dashtë Allahu! E kur të harrosh përmende Zotin tënd e thuaj: Shpresohet se Zoti im do të më japë udhëzim edhe më të afërt prej këtij. [2]
Duke trajtuar domethënien e kësaj vonese shumë të gjatë, Martin Lings shprehet:
Vonesa e Përgjigjes Hyjnore, ndonëse e dhimbshme për Profetin dhe pasuesit e tij, ishte me të vërtetë një forcë më e madhe për të. Armiqtë e tij e mohuan domethënien e kësaj vonese, por për ata Kureish që ishin akoma të pavendosur ky fakt ishte një pohim i qartë i asaj, se Fjala e Shenjtë i vinte Muhamedit nga Qielli, dhe ai as nuk kishte gisht, e as nuk mund ta kontrollonte atë. Është e kuptueshme se po të qe se Muhamedi do të kishte trilluar të gjitha ato çfarë kishte thënë më parë, nuk do të ishte vonuar kaq gjatë për këtë trillim të ri, veçanërisht në një çast të tillë kur rreziku qe’ mjaft i madh? [3]
Një pikë që ia vlen të merret parasysh këtu është ajo, se Muhamedit iu bënë mjaft pyetje mbi ngjarje specifike. E vështirë të merret me mend se si mund ta ndihmonin atë iluzionet fetare për të dhënë ato përgjigje aq të sakta, që ua mbyllën gojën kritikëve të tij. Ndërsa lexon tregimin mbi qëndrimin e Banorëve në Shpellë, të bën përshtypje mënyra se si ajo jepet në Kur’an:
Ata qëndruan në shpellën e atyre treqind dhe plus nëntë vjet. [4]
Renditja e fjalëve është kuptimplotë. Vargu nuk thotë “treqind e nëntë vjet”, por përdor një mënyrë renditje të fjalëve pak të pavolitshme. Përse dhe plus nëntë? Kjo ndodh ngase po të përdorim kalendarin diellor qëndrimi është 300 vjet, ndërsa po të përdorim kalendarin hënor do të kemi 309 vjet. Viti hënor është 11 ditë më i shkurtër. Pra 11 ditë herë 300 vjet pjesëtuar për 365 kemi 9 vjet. Argumenti se llogaritje kaq të sakta janë pjellë e subkoshiencës apo thjesht e halucinacioneve, nuk duket se të ofron një shpjegim fort të kënaqshëm.
Një shembull tjetër mund të gjendet në kapitullin 89 të Kur’anit, i cili përmend në një varg të tij emrin e një qyteti të lashtë të quajtur Irem:
A nuk e di ti se ç’bëri Zoti yt me Ad-in? Me banorët e Iremit me ndërtesa të larta? Që si ata (populli Ad) nuk është krijuar askush në tokë! [5]
Duke lënë mënjanë përmendjen në Kur’an, nuk ekzistonin fakte historike mbi këtë qytet, madje vetë emri i tij ishte i panjohur edhe gjatë kohës kur jetoi vetë Profeti. Kjo gjë çoi në lindjen e një numri hamendjesh mbi vendndodhjen e tij gjeografike. Disa studiues të Kur’anit arritën deri aty sa të sugjeronin, se ndoshta Iremi ishte emri i një heroi eponim të Ad-it. [6] Përfundimet e kërkuesve botuar nga gazeta zyrtare e Shoqërisë Amerikane “National Geographic” në Dhjetor të vitit 1978 kanë treguar përfundimisht, se Iremi ishte një qytet.
Në vitin 1975 Dr. Paolo Matiae nga Universiteti i Romës, drejtori i Misionit Arkeologjik Italian në Siri, bëri një zbulim arkeologjik. Ai zbuloi në rrënojat e një pallati të shkatërruar aty rreth shekullit 23 para erës sonë arkivën më të madhe të mijëvjeçarit të tretë që ishte zbuluar ndonjëherë. U gjetën aty mbi 15,000 pllaka me shkrim kuneiform.
Ndërmjet detajeve të pasura që u zbuluan në këto pllaka është fakti, se Ebla kishte patur lidhje tregtare me Iremin. Këtu përfshihej edhe Iremi, një qytet i panjohur i cili përmendet në Suren 89 të Kur’anit. [7] Është e pamendueshme se si mund ta kenë udhëhequr Muhamedin subkoshienca apo iluzionet fetare për të përshkruar me kaq saktësi në Kur’an tiparet fizike dhe nivelin e arkitekturës së një populli, i cili jetoi në një qytet të lashtë i shkatërruar 3000 vjet para lindjes së tij!
Për më tepër vetë Kur’ani shpall në disa vende se mjaft nga historitë e shkruara në të, nuk janë të njohura nga Muhamedi dhe populli i tij:
Këto janë disa nga rrëfimet e panjohura (për ty) që do t’i shpallim ty, e që para këtij (Kur’anit) nuk i ke ditur, as ti, as populli yt. Pra do të jesh i durueshëm se përfundimi (i lavdishëm) është për të devotshmit. [8]
Është shumë kuptimplotë fakti se askush nuk shkoi te Muhamedi, për ti thënë: “Gabohesh shumë rëndë o Muhamed, unë jam arab si ti dhe i dija këto histori përpara ardhjes së Fjalës Hyjnore”. Recitimi i ajetit të mësipërm duket si një hap i panevojshëm dhe vetëvrasës nga ana e Muhamedit.
Edhe sikur të supozonim se ai këto histori i dinte, por vetëm sa shtirej si i paditur (me një rast të tillë ai si mund të ishte i vetmi që i dinte), si mund të ishte kaq i sigurt për paditurinë e të tjerëve? Edhe sikur të ishte e vërtetë ajo që ai u tha, armiqtë e tij do ta kishin shfrytëzuar me lehtësi këtë situatë për ta hedhur poshtë. E megjithatë kjo mundësi nuk u shfrytëzua nga askush!
Sipas London Dictionary of Contemporary English, subkoshienca është “Niveli i fshehtë i mendjes dhe mendimet që bëjnë pjesë në të, tej njohurive të vetëdijshme”.
Thënia Kur’anore e mësipërme është e ndërgjegjshme, e hapur dhe e prerë. Si mund të ishte kaq i sigurt Muhamedi në një thënie aq të saktë e profetike, duke e ditur se ajo mund përdorej prej armiqve, kundër tij? Së dyti, fakti se Kur’ani bën profecira rreth ngjarjeve që do të ndodhin dhe që në të vërtetë ndodhën, e dobëson idenë se Kur’ani është produkt i përvojës së Muhamedit. Mjaftojnë të përmenden këtu dy shembuj nga kapitulli 30 i Kur’anit vargjet 1-7 (të shpallura në vitin 615 e.s.), ku thuhet qartë se ndonëse Persianët e mundën Perandorinë Romake, pas disa vitesh romakët do të dalin përsëri fitimtarë.
Fjala arabe që përshkruan “disa vite” është bida’, që do të thotë një periudhë 3-9 vjet. Dhe ndodhi pikërisht ashtu siç u tha. Shtatë vjet pas profecisë, Persianët u mundën nga Romakët. Po kështu të habit ajo që thotë profecia: atë ditë (kur bizantinët do të fitojnë) besimtarët do të gëzohen për ndihmën e Allahut.- Dhe në të njëjtën kohë me këtë fitore të romakëve, myslimanët festonin për betejën e Bedrit, fituar mbi Kureishët.
Hingora thotë: “Kjo profeci u përmbush kur Herakliu i mundi Persianët në betejën vendimtare të Isusit në vitin 622 e.s. dhe Romakët hynë fitimtarë në zemrën e Persisë në vitin 624 e.s”. Po në këtë vit myslimanët arritën të fitojnë mbi Paganët e Mekës në Bedër. Dhe besimtarët gëzuan atë ditë siç profetizohej në Kur’an. [9]
Një shembull tjetër është ai që del në kapitullin 111: 1-4, ku Kur’ani e shpreh qartë, se Ebi-Lehebi, ungji i profetit, do të vdiste jo-besimtar. Për sa i përket Ebi-Lehebit, Tomas Patrik-Hjuxh shkruan: Ai ishte armiku më i betuar i Profetit dhe e kundërshtoi me të gjithë forcat e tij vendosjen e Islamit…
Kur Muhamedi mori urdhrin për të qortuar të afërmit e tij dhe iu tha se ishte një paralajmërues, që iu dërgohej përpara një ndëshkimi më të rëndë, Ebi-Lehebi e hodhi poshtë misionin e Profetit dhe i bërtiti: “A nuk po zhdukesh. Për këtë na ke thirrur këtu?”- dhe mori një gur për ta qëlluar. E pas kësaj zbriti Surja e 109 e Kur’anit. [10]
Ebi-Lehebi vdiq 11 vjet pas kësaj profecie të Kur’anit, pa besuar. Duke parë se ai ishte një nga armiqtë më të betuar të Muhamedit logjika dhe përvoja ta thotë, se një deklaratë e tillë ishte e pamenduar, pasi Ebi-Lehebi mund ta kishte shpallur mjaft lehtë të gënjeshtërt këtë thënie të Kur’anit, duke u shtirur si besimtar. Përse e çoi dëm Ebi-Lehebi këtë rast të artë? Çfarë e bënte Muhamedin kaq të sigurt sa edhe pas 10 vjetëve Ebi-Lehebi nuk do ta shfrytëzonte këtë mundësi tunduese?
Në çdo rast përvoja nuk ka të bëjë me parashikimin e së ardhmes. Teoria e subkoshiencës dobësohet edhe nga disa vlerësime psikologjike. Tendenca e subkoshiencës është shtypja apo veshja tek të tjerët, e ndjenjave të fajit apo pakënaqësisë. Po të jetë se Kur’ani ishte produkt i subkoshiencës, atëherë ai nuk do të përmbante korrigjime apo fajësime të vetë Profetit. Dhjetë vargjet e para të kapitullit të 80 të Kur’anit p.sh. e qortojnë sjelljen e Profetit ndaj Ibn Umi-Mektumit. Duke përshkruar këtë incident Sejid Kutub thotë:
“Profeti (paqja qoftë mbi të) ishte i zënë me disa personalitete të fisit Kurejsh dhe po u shpjegonte atyre mesazhin e Islamit, kur Ibn Mektumi, një varfanjak i verbër, e ndërpreu pa e ditur se Profeti ishte i zënë. I verbëri i kërkonte me këmbëngulje, që ai t’i mësonte disa vargje të Kur’anit. Kjo ndërprerje nuk qe’ mjaft e këndshme për Profetin (paqja qoftë me të). Ai ngriu dhe u kthye nga Ibn Mektumi. Kjo sure hapet duke kritikuar sjelljen e Profetit në këtë incident. [11]
Në kapitullin 8, vargjet 67-68, Kur’ani e qorton Profetin për vendimin e marrë rreth 70 të burgosurve të luftës, që u mbajtën pas betejës së Bedrit. [12] Këto nuk janë shembujt e vetëm që jepen në libër. Është pra e pamendueshme se qortime të tilla mund të jenë produkt i vetë subkoshiencës së tij. Aspekte të tjera psikologjike të cilat është vështirë të shpjegohen, përfshijnë edhe faktin se normalisht zemërimi kërkon një farë kohe që të kalojë. Megjithatë në Kur’an gjejmë, se qortimi dhe falja thuhen në të njëjtën frymë. Përveç atyre që thamë më lart, në kap. 9 vargu 43, jepet një tjetër shembull ku qortimi paraprihet nga falja:
Allahu të fali ty (Muhamed) pse atyre ju dhe leje (të ngelin pa dalë) para se të bëhej për ty e qartë se cilët ishin të drejtë dhe t’i dije më lehtë rrenacakët.
Kemi po kështu dhe rastin e atyre hipokritëve që përhapën thashetheme mbi dëlirësinë dhe integritetin moral të gruas së Profetit, Aishes. Profeti u trishtua shumë nga fjalët e përhapura, por duroi një muaj pa thënë asnjë fjalë. Së fundmi atij i mbërriti fjala e Zotit, e cila i ndriçoi qëllimet e mbrapshta të hipokritëve dhe e pastroi Aishen. [13]
Thënia kur’anore nuk do të kishte mundur ta çlironte Muhamedin nga stresi psikologjik, po qe se ai do të ishte vetë autori i saj. Dhe nëse Kur’ani do të ishte produkt i subkoshiencës së tij, kjo nuk do të ishte zgjatur aq shumë. Është mjaft kuptimplotë që Profeti nuk mund të mbronte që në fillim bazën logjike për nënshkrimin e Traktatit të Hudaibijes [14], gjë që mundi ta bënte vetëm pasi ajo u shpreh me vonë në Kur’an.
Një tjetër vështirësi që nuk mund të zgjidhet nga teoria e subkoshiencës është fakti, se Muhamedi shpalli dhe plot gjëra të tjera, të cilat nuk janë pjesë e Kur’anit. Dallimi midis tyre është mjaft i qartë, në fakt ato janë të pakrahasueshme. Ndërsa Kur’ani fton njerëzimin në sfidë për të krijuar një diçka të tillë, Hadithi nuk e bën këtë. Ndonëse mjaft elokuentë hadithet nuk janë të paimitueshëm. Duke tërhequr vëmendjen mbi këtë fakt, H.A.R. Gibbs shprehet në librin e tij “Muhamedanizmi: Një analizë historike”, me këto fjalë:
Përshtypje të veçantë të lë fjalimi i tij në “Haxhin e Lamtumirës”, të cilin e mbajti gjatë vizitës së tij të fundit në Mekë; ndonëse me një përmbajtje tërësisht fetare dhe në një rast mjaft solemn, kjo përshëndetje e tij nuk gjendet në Kur’an. Cilido qoftë shpjegimi psikologjik, vështirë se mund t’i rezistosh konkluzionit, se termi Fjalë Hyjnore përmblidhte vetëm ato thënie, të cilat nuk prodhoheshin dhe kontrolloheshin në mënyrë të ndërgjegjshme nga Profeti dhe që atij i dukeshin se i vinin nga jashtë gjendjes së tij. [15]
Deri tani kemi shqyrtuar mundësinë e parë logjike përsa i përket autorësisë së Kur’anit dhe pikërisht atë se: Hipoteza se Muhamedi ishte autori i ndërgjegjshëm apo i pandërgjegjshëm i Kur’anit është racionalisht e pambrojtshme. Tani mund të shqyrtojmë mundësinë e dytë logjike: se Muhamedi nuk ishte autor i këtij libri, por thjesht e kopjoi atë nga autorë dhe burime të tjera.
[1] S. A. A. Maududi ”Kuptimi i Kur’anit” (Nairobi: Fondacioni Islamik 1984) Pjesa 7, fq. 4.
[2] Martin Lings shih cit. Kapitulli XXVI, fq. 77. Vargjet kur’anore janë 18: 23-24. Janë këto vargje burimi i atij zakoni të myslimanëve për të thënë përpara çdo premtimi për të ardhmen: “Insha-AIIah”.
[3] Martin Lings op. cit fq. 77. Për hollësira të mëtejshme mbi 3 pyetjet shih Martin Lings, ibid, fq. 77-78.
[4] Kur’ani 18: 25.
[5] Kur’ani 89: 6-8.
[6] Shih përkthimin e Abdullah Jusuf Aliut “Kur’ani i Shenjtë Tekst, Përkthim dhe Komentim” (Jeddah: Qendra e Edukimit lslam 1946) Shënimi nr. 6114, fq. 1732.
[7] Howard La Fay “Ebla: Shkëlqimi i një Perandorie të Panjohur” në revistën National Geographic (Washington Geographic Society, Dhjetor 1978) Vol. 154, nr. 6, fq. 731-759. Citatet e mësipërme janë në faqen 737.
Gjetjet e ndryshme kanë konfirmuar pozicionin e studiuesve myslimanë, se udhëtimi epik i Moisiut ndodhi rreth 2300 p.e.s. kundrejt vitit 1800 p.e.s., që mbrohet nga shumica e studiuesve të Biblës. I pyetur mbi rëndësinë e pllakave gjetur në Eblë, Dr. Giovani Pettinato, ish-epigrafist i Misionit Italian, tha: “Mbani mend këtë: të tëra tekstet e kësaj periudhe që kanë mbërritur deri më sot nuk janë as sa 1/4 e atyre që u gjetën në Ebla”, fq. 735.
[8] Kur’an, 11:49
[9] Q. I. Hirgora: “Profecitë e Kur’anit të Shenjtë” (Lahore: Sh. Muhamad Ashraf 1976), fq. 48. Për hollësira të mëtejshme shih A. J. Ali “Kur’ani i Shenjtë” (Shtesa) X, fq. 1069-1076. Profeci të tjera janë ato në 54: 45 mbi Bedrin, 44: 10-16 mbi Urinë, 68: 15-16 mbi atë se Welid ibn Mugira do të goditej në turi etj.
[10] Thomas Hages “Një Fjalor i Islamit” (London: W. A. Allen and Co. 1895), fq. 8. Një tjetër shembull i armiqësisë së tij u tregua, kur mbi bazën e besnikërisë fisnore, nën udhëheqjen e Abu TaIibit u vendos të mbrohet Profeti nga persekutimet, ndonëse ata nuk e pranonin besimin që predikonte Ai.
Ebu Lehebi ishte i vetmi i fisit Benu Hashim, që ishte edhe fisi i Profetit që refuzoi dhe u bashkua me fiset armike. Ai i urdhëroi gjithashtu dy djemtë e vet t’i divorconin bijat e Nuhamedit, me të cilat ishin martuar përpara profecisë së Muhamedit, në mënyrë që të ushtronin presion psikologjik mbi atë. Nën hijen e Kur’anit, London MWH publishers, 1979, vol. 30, fq. 344-345.
[11] Sejid Kutb (përkthim) “Nën Hijen e Kur’anit”, Vol. 30, fq. 39.
[12] Për nje përshkrim të hollësishëm shih S. A. A. Maududi cit (Nairobi: Fondacioni Islamik 1982) Pjesa 4, Shënime shpjeguese 49, fq. 150-151.
[13] Për hollësira te mëtejshme shih Martin Lings cit, fq. 240-241. Shih po ashtu Kur’anin 48: 1-6.
[14] Për hollësira të Traktatit shih Martin Lings cit fq. 252-255.
[15] H. A. R. Gibbs “Muhamedanizmi: Një Analizë Historike” (London: Oxford University Press 1961) fq. 43-44.
