Ndoshta themelimin e kësaj teorie e përbëjnë dy hadithet e mëposhtme në Sahihun e Buhariut, të cilat përshkruajnë gjendjen e Muhamedit në momentin e marrjes së Fjalës Hyjnore dhe se si vinte në shpirtin e tij Frymëzimi Hyjnor. Të dy këto hadithe tregohen nga gruaja e tij Aishja.
Aishja, nëna e besimtarëve besnikë, tregon:
“Harith bin Hishani e pyet të Dërguarin e Allahut: O i Dërguar i Allahut! Si të jepet ty Frymëzimi Hyjnor?- I Dërguari i Allahut u përgjigj:
“Disa herë Ai vjen në formën e tingëllimës së një zileje. Kjo formë e shpalljes është më e vështira nga të gjitha; pasi kalon kjo gjendje unë kam fituar atë çka më është thënë. Disa herë përpara meje shfaqet engjëlli në formën e një njeriu e fillon të më flasë; e unë regjistroj gjithçka që ai më thotë. “ Aishja shton: “Një ditë të ftohtë dimri unë pashë Profetin, të cilit po i vinte shpallja hyjnore dhe vura re se mbi ballin e tij kishte bulëza djerse (në fund të shpalljes).” [1]
Një tjetër hadith thotë:
“Aishja, Nëna e Besimdrejtëve tregon se: Frymëzimi Hyjnor në fillim i vinte të Dërguarit të Allahut në formën e ëndrrave të mira, të cilat vërtetoheshin si drita e diellit, dhe më pas ai pushtohej nga dëshira për vetmi. Vendi i tij i zgjedhur për të ndenjur në vetmi ishte shpella e Hirasë, ku ai adhuronte (Allahun) për ditë të tëra me radhë, derisa i lindte përsëri dëshira për t’u kthyer në familje. Ai merrte me vete ushqimin që i nevojitej për rrugë dhe për të qëndruar, e pastaj kthehej përsëri tek (gruaja e tij), Hadixha, për të marrë ushqime të tjera. E kjo gjë vazhdonte derisa në shpellën e Hirasë atij iu shpall e Vërteta. Engjëlli iu afrua dhe i kërkoi të lexonte. Profeti iu përgjigj: “Unë nuk di të lexoj…” [2]
Filip K. Hiti në librin e tij “Islami dhe Perëndimi: Një analizë historike” thotë:
“Marrja e fjalës hyjnore, nga ana e Profetit, shoqërohej me përjetimin e disa krizave ekstazë, të cilat shërbyen si bazë e akuzës se ai ishte epileptik.” [3]
Në librin “Islami dhe Perëndimi: Krijimi i një imazhi” nga Norman Daniel thuhet:
Në disa versione del se Muhamedi pothuajse e bind Hadixhen për hyjninë latente (të fshehtë) të arteve të veta magjike. Në disa të tjera ai e shpalli Fjalën e Zotit vetëm pas (dhe me qëllim që të shpjegonte) krizën e tij të parë epileptike, të cilën e paraqiti si diçka të dërguar nga Zoti. Në formën e saj më të thjeshtë, historia lë mënjanë rolin e Hadixhes; ato nuk ishin gjë tjetër veç kriza epilepsie, shpjeguar si vizita engjëllore. [4]
Duke përshkruar pozitën e Markut, Norman Daniel shkruan:
Për këto veprime të Muhamedit Marku i Toledos duket se është më i kujdesshëm kur pohon se Profeti vuante nga epilepsia. Po kështu ai tregon se si ky njeri kur i mbaronin krizat, ngrihej me një pamje mjaft turbulluese. Cilado qoftë pjesa e Markut në krijimin e teorisë epileptike, ai nuk pranoi asnjëherë të prononcohej nëse ishte diçka e tillë apo një shenjë e pushtimit nga shpirtrat e këqij. [5]
Përveç teorisë epileptike ekziston edhe ajo që quhet teoria e iluzionit fetar. Sipas kësaj teorie një njeriu, i cili është zhytur thellë në influencën e fesë mund t’i shfaqen vegime, të cilat mund ta bëjnë të mendojë, se gjëra të tilla vijnë nga Zoti, kur në të vërtetë ato nuk janë aspak diçka e tillë. Reverendo J. M. Roduell citohet kështu:
Ndoshta ai (Muhamedi) gjatë gjithë karrierës së tij ka qenë pak a shumë viktimë e një sasie të caktuar vetëmashtrimi. Që në rininë e tij të hershme, ai ka vuajtur nga katalepsia dhe duke qenë i lindur – sipas traditës – nga një nënë nervoze e mjaft e trazuar, ai ishte mjaft i predispozuar ndaj halucinacioneve fantastike e jo normale. Kjo, e ndërthurur edhe me turbullimet e shkaktuara nga faktorë të tjerë, si dhe me depresion do t’i jepnin atij përpara syve të bashkatdhetarëve të paditur idenë e një njeriu të frymëzuar. [6]
Një studiues tjetër, i cili duket se mbështet të njëjtën teori të iluzionit fetar është R. A. Nikolson. Ai thotë:
Sido që ta konsiderojmë këtë fakt “çështje patologjike” apo shembull i lartë i një ekstaze mistike, kjo gjë është thelbësisht e pashpjegueshme, e problemi është se ai i dha misionit të tij një motiv, i cili dallohet qartë në bindjen e tij, se Dita e Gjyqit të madh po afrohej dhe se ai duhej me çdo mënyrë të paralajmëronte bashkatdhetarët për fundin që po vinte. [7]
Përveçse Kur’ani ishte i pafrymëzuar, Nikolsoni thotë, se edhe Muhamedi qe i pandërgjegjshëm për trillimin e tij:
Të thuash se Kur’ani është në tërësi i pafrymëzuar nuk do të thotë se autori i tij qe’ i ndërgjegjshëm për mashtrimin e kryer, kur përgatiti dhe transmetoi tërë atë gamë të gjerë rregullash dhe udhëzimesh në emër të Zotit. [8]
Nikolsoni sugjeron se një shpjegim i mundshëm mund të gjendet në dëshirën e madhe për vetmi që Muhamedi shprehte zakonisht gjatë orëve të natës:
Ai parapëlqente praktikën e lutjes së vetmuar veçanërisht gjatë natës, e këtë mund ta ketë kultivuar me qëllim që të përjetojë ato gjendje anormale, të cilat përshkruheshin nga armiqtë e tij si pushtim i xhindeve. [9]
Sipas Brian S. Turner:
Biografitë evropiane të Muhamedit kanë pasur dy pozicione; se Profeti ishte psikologjikisht normal, por ama i pasinqertë për sa i përket të ashtuquajturit mesazh të Allahut, ose Muhamedi ishte i çmendur dhe besonte në vërtetësinë e misionit të tij profetik. [10]
Megjithatë Rodinsoni, një ateist i betuar, del me një teori, e cila sipas tij mund ta shpëtonte Muhamedin nga të dy akuzat e hipokrizisë dhe çmendurisë. Thelbi i kësaj teorie është se Kur’ani është produkt i subkoshiencës së Muhamedit. Ai nuk është një Fjalë, por një ri-krijim i pandërgjegjshëm i përvojave dhe njohurive të mëparshme, të cilat Muhamedi i përvetësoi gabimisht. [11]
Si përfundim mund të themi se kjo përbëhet nga tri variante kryesore, emëruesi i përbashkët i këtyre tre teorive është besimi, se Muhamedi e krijoi Kur’anin duke mos qenë plotësisht i ndërgjegjshëm për atë që po bënte. Këto teori njihen me emrat: teoría epileptike, teoría e iluzionit fetar dhe teoria e subkoshiencës.
[1] Muhamed Muhsin Khan, shih cit. Vol. 1 Hadith nr. 2, fq. 2.
[2] Muhamed Muhsin Khan, shih cit. Vol. 2, Hadith nr. 3, fq. 2-4. Kam cituar vetëm një pjesë të tij.
[3] Filip K. Hiti “lslami dhe Perëndimi – një analizë kulturore- historike” (New Jersey: D. Van Nostrand Company 1962) fq. 14
[4] Norman Daniel “lslami dhe Perëndimi krijimi i një imazhi” (Edinburgh: The Edinburgh University Press 1960), fq. 27-28.
[5] Norman, Danien’ ibid (këtu).
[6] Kam cituar fjalët e Rev. Rodwell nga parathenia që i ka bëre A. J. Arbery Iibrit” Kur`ani i interpretuar” (London: George Allen and Unwin Ltd. 1955) Vol 1, fq. 15.
[7] R. A. Nikolson në parathënien e përkthimit të E H. Palmerit Kur’ani” (London: Oxford University Press 1960) fq. IX-X.
[8] R. A. Nikolson. Parathënia, fq. X.
[9] R. A. Nikolson. Parathënia fq. Xl. Nganjëherë historia e Shën Zhan D’Arkës është dhënë si shembull praktik i iluzioneve fetare. Për hollësira të “vegimeve” dhe “zërave” që i shfaqeshin asaj, shih Enciklopedinë e Re Katolike, Vol. Vil, fq. 992
[10] Bryan S. Turner, Shih cit. fq. 36.
[11] Bryan S. Turner. Shih cit. fq. 37.
